Op dit moment volg ik een boeiende online "cursus", waarin onder andere filosofen van over de hele wereld worden behandeld. Het thema filosofie is eigenlijk iets waarin ik me nooit echt verdiept heb, in tegenstelling tot wat velen van jullie wellicht denken. Ik ben echter opgegroeid in een cultuur waarin veel waarden zijn ontleend aan zowel religie als filosofie. Deze factoren hebben mede de normen en waarden van mijn opvoeding en omgeving beïnvloed.
Als liefhebber van "quotes" ben ik bekend met vele denkwijzen en zienswijzen van diverse filosofen en "beroemdheden". Ik herinner me niet altijd hun namen, maar wel wat hun gedachten of meningen voor mij kunnen betekenen. Door hierover na te denken, ontwikkel ik mijn eigen inzichten en identificeer ik wat voor mij belangrijk is. Een gemeenschappelijk kenmerk dat ik heb opgemerkt bij de filosofen die zijn besproken, is dat ze allemaal veelzijdig zijn. Neem bijvoorbeeld Socrates, die naast filosoof ook pedagoog en politicus was. Plato was niet alleen filosoof, maar ook schrijver, privéleraar en 'coach'. Aristoteles was een filosoof, maar schreef ook over wetenschap, taalkunde, economie, politiek, psychologie en kunst. Een islamitische filosoof zoals Avicenna hield zich bezig met medisch onderzoek en verdiepte zich tevens in poëzie, de Koran, esoterie, mystiek, psychologie, metafysica, muziektheorie en wiskunde. Er zijn nog meer filosofen die actief waren op meerdere vakgebieden.
De eerste reeks van de opleiding behandelt de klassieke filosofen. Af en toe spreekt een uitspraak me aan en doet me nadenken, zoals "alle kennis is perceptie". Als dit waar is, waarom wordt dan de kennis van de ene persoon of theorie hoger gewaardeerd dan die van een andere? Hebben wetenschappers bijvoorbeeld absolute kennis? Waarom heeft een willekeurige persoon op straat minder invloed in de ogen van anderen? Kennis is een vorm van macht geworden en verdeelt de maatschappij en de wereld, omdat minder kennis ook minder welvaart betekent. Zelfs natuurkundige of wiskundige formules zijn ooit door mensen bedacht. Waarom accepteren we zonder twijfel dat 1 + 1 gelijk is aan 2? Het concept van "kennis" zelf verdient naar mijn mening nader onderzoek. Anders zou kunstmatige intelligentie "de mens" overbodig kunnen maken. Wat is eigenlijk de definitie van perceptief denken? Het is "het proces waarbij een individu zijn zintuiglijke indrukken ordent en interpreteert om betekenis te geven aan zijn omgeving", met de nadruk op zintuiglijke indrukken. Perceptie verwijst naar waarneming, en waarnemen gebeurt door middel van zintuigen: horen, zien, voelen, proeven en ruiken. Als alle kennis perceptie is, heeft de mens altijd een uniek voordeel ten opzichte van kunstmatige intelligentie op het gebied van kennis; omdat AI niet werkt met zintuiglijke informatie. Tenzij we er als mensen voor kiezen om als "robots" te functioneren. Het latere filosofische Rationalisme benadrukte dat wetenschap een stevige basis kan bieden voor zekerheid. Hierop kunnen we bouwen en voortdurend verbeteren of verder verkennen, door middel van dialogen. Op die manier kan wetenschappelijke kennis gedemocratiseerd worden. Wetenschappers die denken dat zij de enige alleswetende zijn en slechts vanuit hun eigen perspectief kunnen oordelen, passen naar mijn mening niet goed bij de moderne tijd en ons huidige democratische systeem. Een tegenstander van het Rationalisme betoogde dat ratio niet de bron van waarheid is, maar een instrument. Wetenschappelijke uitspraken zijn gebaseerd op herhaalde waarnemingen. Absolute zekerheid is onmogelijk, en daar ben ik het mee eens.
Als coach spreekt de Socratische manier van gespreksvoering me natuurlijk aan. Socrates voerde gesprekken door goede open vragen te stellen en probeerde anderen niet te overtuigen. Het is interessant om te zien dat een methode die lang geleden is ontwikkeld nog steeds wordt toegepast in het huidige tijdperk. Het kan zijn dat dit niet direct te herleiden is naar de denkwijze van Socrates zelf, maar eerder naar een persoon die kort geleden nog leefde en deze methode opnieuw heeft bedacht. Deze persoon heeft de methode wijdverspreid in de wereld van coaching. Wat is eigenlijk de naam van deze persoon? Waarom blijft deze relatief anoniem terwijl de naam van Socrates generatie na generatie bekend blijft?
Liefde blijft een fascinerend thema. Aristophanes suggereerde dat we op zoek zijn naar onze wederhelft. Socrates stelde dat liefde ons in staat stelt om te creëren. Plato beschouwde platonische liefde als het zuivere inzicht van schoonheid. Dit zijn allemaal positieve en romantische ideeën waar velen van ons naar verlangen. Het idee dat er ergens op de wereldbol een wederhelft rondloopt die perfect bij ons past en ons aanvult, geeft hoop. We kunnen onze fantasie de vrije loop laten gaan, vooral wanneer onze liefdesrelatie of ons leven moeilijk verloopt. Sommigen van ons kunnen zelfs van het zoeken naar die wederhelft hun levenswerk maken. Het is logisch dat liefde ons in staat stelt om te creëren. Het meest voor de hand liggende voorbeeld is het voortbrengen van nakomelingen of het opbouwen van een toekomst. Sommige mensen runnen samen met hun partner een bedrijf of bouwen samen aan een "imperium", waardoor veel mensen in de samenleving, het land of zelfs de wereld hiervan kunnen profiteren. Liefde kan creativiteit voeden, stimuleren, ondersteunen en versterken. Bovendien beschouw ik platonische liefde als de meest zuivere vorm van liefde. Het lijkt erop dat we naar deze soort liefde verlangen wanneer liefde onbereikbaar is, of wanneer omstandigheden voorkomen dat twee geliefden niet samen kunnen zijn. Voor mij staat platonische liefde min of meer gelijk aan onvoorwaardelijke liefde.
Het concept vriendschap wordt naar de mening van Plato anders benaderd dan platonische liefde. Volgens Aristoteles zijn er drie soorten vriendschappen: vriendschap vanwege nut, vriendschap vanwege plezier en echte vriendschappen. Vriendschap vanwege nut betreft bijvoorbeeld mensen die je nodig hebt om samen een hobby uit te oefenen of mensen die je benadert wanneer een probleem moet worden opgelost. Vriendschap vanwege plezier heb je met mensen waarmee je samen uitgaat of festivals bezoekt. Echte vriendschap is volgens Aristoteles alleen mogelijk tussen "goede mensen die deugdzaam zijn en vergelijkbare waarden hebben". Hierdoor kunnen ze elkaar op gelijkwaardig niveau van dienst zijn, plezier beleven en elkaar waarderen zoals ze zijn. Dit komt voort uit hun deugdzame karakter. Ik heb het geluk gehad veel echte vriendschappen te ervaren in mijn leven. De meeste mensen onderhouden eerder vriendschappen vanwege nut of plezier, waarbij wederkerigheid vaak ontbreekt.
Hoe zit dat bij jullie? Hoe kijken jullie zelf naar kennis, liefde en vriendschap?
Laten we vandaag afsluiten met een diepzinnige filosofische vraag: Wat is er eigenlijk zeker in het leven?
Reactie plaatsen
Reacties