De beelden over de bestorming van Capitool in Amerika hebben veel stof doen opwaaien. Zoals met alles, ieder (politieke)systeem heeft zijn gunstige en minder gunstige kanten. Ik kan me goed voorstellen dat die beelden confronterend zijn voor mensen die het democratische systeem hoog hebben zitten.
In een tv programma met bovengenoemd thema, was er sprake van ‘clash’ tussen een Nederlandse journalist en de Amerikaanse ambassadeur. Ik geloof oprecht dat de Nederlandse journalist niet begrijpt wat hij verkeerd heeft gedaan. Want hij is ervaren in zijn vak en doet het niet anders dan anders. Mij is aantal zaken opgevallen.
1) De journalist stelde de vraag: Elke vier jaar een rel bij het Capitool? Het is een gesloten vraag waar men alleen een ja of nee op kan geven. Deze vraag is vooral niet handig wanneer de ambassadeur bezig was met uitleg geven. Het kwam over alsof: “Het interesseert me niet wat jij wilt vertellen, ik wil alleen maar een Ja of Nee horen.” En je gaat een vraag meestal op die manier stellen om je eigen conclusie bevestigd te krijgen. De journalist maakte de indruk dat hij al een conclusie heeft zonder de feiten te kennen. Als Amerikaan vindt de ambassadeur natuurlijk dat hij de feitelijke situatie beter kent.
De journalist kan bewust zijn vraagstelling als interviewtechniek hebben gebruikt om een bepaalde reactie uit te lokken. Of is hier gewoon sprake van een natuurlijke reactie die voortkomt uit een onbewuste gedachte van hem? Als het de bedoeling is om een bepaalde reactie uit te lokken bij de ambassadeur, dan is het hem in ieder geval goed gelukt. Alleen is de reactie niet wat hij ervan verwacht heeft. Met een degelijke voorbereiding kan deze situatie voorkomen worden. De presentators hebben allicht niet dagelijks met buitenlandse tafelgasten te maken.
Ik zie overeenkomsten tussen bovengenoemde interactie en die van het interview met een rapper bij een andere omroep. Het gesprek kreeg ineens een andere wending na de zin: “Dus de bewuste uitspraak waar toen zoveel gedoe ontstond, had je voorbereid?” We kunnen hier niet eens spreken over een gesloten vraag. Het is een bewering waarmee je iemand in de hoek kan duwen. Of probeert deze journalist wederom met zijn interviewtechniek een bepaalde reactie uit te lokken?
2) Even terug naar het eerste duo. De journalist onderbrak de ambassadeur toen hij aan het uitleggen was. Dit zag ik weer gebeuren bij het interview met de rapper maar ook vaak genoeg in de tweede kamer. Ik zag dit vooral gebeuren wanneer de minister president iets probeerde uit te leggen. Iemand in de rede vallen kan normaal zijn in Nederland. In vele andere landen of culturen wordt dit als onbeleefd ervaren. Nederlanders vergissen zich misschien in de verschillen tussen westerse culturen.
3) Voordat de ambassadeur aan het woord kwam, waren de anderen al druk bezig met het ventileren van hun eigen mening over de gebeurtenis, in het Nederlands. Die man zat al een tijdje ongemakkelijk bij. Dan was hij eindelijk aan de beurt. Na twee zinnen werd hij onderbroken door de journalist met de inmiddels bekende vraag. Laten wij de rollen even omdraaien: stel dat je als de enige Nederlander aan de tafel zit (met een koptelefoon en vertaling op de achtergrond) met bijvoorbeeld een groep Chinezen. Zij gaan uitvoerig hun mening met elkaar uitwisselen over een imago schadend voorval in Nederland. Hoe zou je daarbij hebben gevoeld of gereageerd? Volgens mij weet inmiddels iedereen wel dat Amerikanen patriotten zijn.
Deze gebeurtenis is een mooie spiegel voor ons. De ambassadeur liet de stilte vallen omdat hij echt tot 10 moest tellen om beleefd te blijven en niet vanuit emotie te reageren. Uiteindelijk heeft hij zijn feedback teruggegeven op een Hollandse manier. Ik weet niet of hij zo gedaan heeft omdat hij als Ambassadeur de Nederlandse cultuur en gewoonte goed kent, of is dit gewoon zijn manier van doen vanwege zijn Nederlandse afkomst. Een doorsnee blanke Amerikaan zou namelijk niet praten op zo’n directe manier. Blanke of hoogopgeleide Amerikanen zijn in het algemeen wat minder direct in hun taalgebruik. Ze houden het graag vriendelijk en beleefd. Het kan ook zo zijn dat de blanke Amerikanen die ik tegenkwam allemaal een Britse of Ierse origine hebben. Britten staan bekend om hun subtiele manier van communiceren toch? Ik zat met bewondering te kijken hoe de ambassadeur de directheid en beleefdheid heeft gecombineerd in zijn optreden.
De eigenschap directheid die in Nederland zo acceptabel is, hoeft niet goed te werken voor internationale betrekkingen. Nuance is gewenst in heel veel landen. Daarbij wordt er bijna altijd in het Engels gecommuniceerd wat niet de moedertaal is van de meeste betrokken landen. Een gevoel ontwikkelen voor talen en lokale culturen is daarom belangrijk. Want voordat je weet heb je de vertrouwensrelatie geschaad wat verregaande gevolgen kan hebben op landelijk en continentaal niveau, of wereldwijd. Binnen EU zijn er bijvoorbeeld al duidelijke verschillen tussen Noord- en Zuid-Europa.
Terug naar dat rapper verhaal. Hij is vergelijkbaar met de temperamentvolle Zuid-Europeanen. Na dat beruchte voorval probeerde hij het anders te doen. Dat kon je goed merken tijdens het interview. Eerlijk gezegd hoorde en voelde ik niet dat de journalist het interview hield met een open houding. Dat moest de rapper zelf ook gevoeld hebben tot de druppel – de vraag – kwam die de emmer deed vollopen. Toen is hij uit zijn vel gesprongen. De media omroep mag de rapper aanspreken op het ongepaste gedrag. Maar mag tegelijkertijd ook even bij zichzelf nagaan wat precies is gebeurd, ervoor en erna.
Als objectieve buitenstaander zie ik een menselijke interactie tussen 2 personen geleid is tot een scène van samenzwering beroepsgroep tegen een individu die getriggerd is om emotioneel te reageren. Hoezo gelijkwaardigheid hier? Daarna heeft die beroepsgroep of omroep de macht van media gebruikt om hun eigen gedrag (schending protocol) te rechtvaardigen. Volgens mij mogen de journalisten, interviewers of verslagleggers een inhoudelijke stuk pas openbaar maken na de toestemming van de geïnterviewde of betrokkene. Zulke regels zijn juist wat Nederland mooi maken ten opzichte van andere landen die misbruik maken van de mediakanalen. In dit licht kan ik niet zeggen dat de omroep beter gedaan heeft dan de rapper.
Persoonlijk vind ik het apart om zulke voorbeelden te moeten constateren in een land waar het onderwerp communicatie zo benadrukt wordt. Ik moet gelijk aan de kinderen en jongeren denken die erg goed zijn in het kopiëren van gedrag. Misschien moeten we meer omroepprogramma’s censureren of een label ‘Parental Guidance’ geven.
Reactie plaatsen
Reacties