Het is ook niet de bedoeling dat het personeel altijd behouden moet worden, ongeacht hun functioneren of hun daadwerkelijke bijdrage aan de doelstelling van een bedrijf of organisatie. Dat er geen rekening gehouden wordt met de zachte aspecten is niet de ergste. De harde aspecten in de bedrijfsvoering zijn helaas ook vaak niet op orde. De productiviteit, effectiviteit en efficiëntie zijn ver te zoeken. Alhoewel moet ik erbij zeggen dat de commerciële sector het beter lijkt te doen dan andere. Het is volgens mij bijna vanzelfsprekend: leidinggevenden worden op hun resultaat afgerekend omdat de bazen het anders in hun eigen portemonnee moeten voelen.
We zullen denken dat bovengenoemde helemaal aan de werknemers zelf te wijten is. Een deel misschien wel. Echter, de werknemers kunnen ook hard werken totdat ze erbij neervallen zonder bij te dragen aan wat wezenlijk belangrijk is voor de ‘klant’. Hard werken staat ook niet gelijk aan productiviteit, effectiviteit en efficiënte. Wat hebben de werkgevers gedaan om de werknemers daarin te faciliteren? Als de randvoorwaarden perfect geregeld zijn dan hoeven de werknemers niet te veel aandacht besteden aan zaken die niet bij hun taken en verantwoordelijkheden horen. Ze hoeven minder te improviseren of steeds ad-hoc te handelen. De kans op werkstress wordt daardoor verminderd. Als iedereen op een doeltreffende manier kan bijdragen aan het resultaat, dan zijn er minder handen nodig voor dezelfde omvang qua werkzaamheden. Doeltreffendheid bespaart eenmaal tijd. Paar dagen geleden las ik dat de partners van Schiphol het vliegveld willen bijspringen. Een collegiaal gebaar. De vraag hier is: hoe lang kunnen die mensen dat doen als hier sprake is van een structureel probleem? Waarom blijft men steeds de oplossingen zoeken in ‘poppetjes? Of zijn we zo gewend met het ‘poppetjes spelen’, dat wij de ooit opgedane kennis op school niet meer willen toepassen? Zou dat ook kunnen komen door de overtuiging van besluitvormers: het uitzetten van vacatures is de oplossing voor alle interne problemen. De voorkeur gaat vooral uit naar een ‘quick fix’. Als ze nu maar niet te veel tijd en aandacht hoeven te besteden daaraan. Totdat de potentiële werknemers andere keuzes maken dan alleen blind te staren op het hebben van een inkomen.
Vanuit het oogpunt van een klant of burger gedurende mijn contact met sommige organisaties, vraag ik me vaker af: Hoe kan hij of zij in dienst genomen worden met die kennis, kunde of houding? Kijk, als een ‘klant’ ergens aanklopt voor hulp, maar nog meer weet en kan dan de professional die tegenover hem zit, die betaalt wordt voor het werk, dan weten we dat er duidelijk iets mis is in het Nederlandse systeem. We kunnen de werknemers niet kwalijk nemen dat ze niet capabel of productief genoeg zijn. Hoe raak je betrokken als je als een poppetje wordt behandeld? Gedurende mijn loopbaan heb ik een patroon gezien: werknemers die betrokken en bevlogen zijn, worden als eerst weggedaan met reorganisatie, of worden ziek. Werknemers die de massa volgen of niets presteren, behouden hun plek en krijgen promotie. Mede door vaak permanente onderbezetting hebben de werknemers geen tijd om nieuwe informatie of kennis tot zich te nemen. Dan hebben we er nog niet over al die wijzigingen op werk die aan verandering onderhevig zijn. Dat eindeloos wachten door vele communicatielagen en rondvragen bij collega’s kosten eveneens tijd. Daarom gaat men eerder de vragen terugleggen bij de klant. Op die manier wordt de klant vanzelf ontmoedigd om contacten te zoeken. Met andere woorden: de werknemers moeten leren makkelijk doen. Het is niet gewenst als je eisen stelt aan je loopbaan of verwachtingen hebt naar je werkgever toe. Als de noodzaak nooit aanwezig is geweest om zich te verbeteren en te ontwikkelen, dan krijgen we werknemers die niet flexibel en breed inzetbaar zijn.
De krapte op de arbeidsmarkt kan namelijk eventueel aangepakt worden door de beroepsbevolking te ‘herverdelen’. Elke verandering is eng. Laat staan uit jezelf flexibel beschikbaar te stellen, afgestemd op de behoefte van de arbeidsmarkt. Een te nobele gedachte is mij gezegd. Even voor de duidelijkheid: ik heb het hier niet over werken beneden je niveau of voor een minder salaris. Maar bijvoorbeeld de overstap maken naar een ander kennisgebied, andere sector of ander takenpakket. Wij gaan nog meer talenten in onszelf ontdekken door bij te leren en te experimenteren. Nederland zit vast mede door dat velen van ons niet met ontwikkeling bezig zijn. Daardoor kunnen we niet positief bijdragen aan het maatschappelijke vraagstuk - personeelstekort. Enerzijds komt dat door het gebrek aan wil van werknemers om nieuwe kennis en vaardigheden op te doen, anderzijds door de tunnelvisie van werkgevers die de selectie doen. De instellingen of persoonlijke eigenschappen van een kandidaat zeggen altijd veel meer dan iets wat op het papier staat. In sommige sectoren of beroepen dijen de omvang maar uit. Terwijl de kwaliteit altijd zwaarder gewogen moet worden dan kwantiteit. En in andere sectoren of beroepen die essentieel zijn voor een goed functionerende samenleving van nu en in de toekomst, krijgen we grote gaten die niet op te vullen zijn. Het overheidsbeleid Levenslang ontwikkelen is dusdanig willekeurig dat er geen probleem daarmee opgelost kan worden. Zowel de werkgevers als de overheden zijn verantwoordelijk voor het feit dat er zoveel mensen zijn die niet aan de arbeidsmarkt kunnen en willen deelnemen.
Bovendien roepen wij In Nederland al jaren over digitalisering en robotisering. Wat is daarvan terecht gekomen? Hoeveel werknemers hebben wij tot nu toe kunnen vervangen met al die investeringen in innovatie? Volgens mij werkt de digitalisering eerder tegen ons dan voor ons. In mijn beleving heeft dat eerder geleid tot behoefte aan meer personeel op dat gebied. Voor de onvoldoende werkende ICT-systemen hebben wij alleen nog meer specialisten of ander personeel nodig om in te springen op de nieuw gecreëerde problemen. Niet functionerende processen en systemen vertragen eenvoudigweg de werkzaamheden. Ze verminderen de effectiviteit en leveren stress op. Nu legt de digitalisering eerder druk op het vraagstuk personeel, dan de kwestie personeelstekort te verhelpen. Als producten of nieuwe lanceringen nooit hebben bewezen, voor hoeveel mankrachten ze de dienst kunnen vervangen, dan moeten wij niet zeggen dat digitalisering het antwoord is voor de vergrijzing. Ook mogen we gelijk daarbij stilstaan: zijn de gedane investeringen het waard geweest?
En wat krijgen wij hier te horen over robotisering of kunstmatige intelligentie? Af en toe zien wij een robotje ergens staan ter informatieverstrekking, en daar blijft het bij. Kunnen wij die informatie tegenwoordig niet zelf opzoeken op internet dan? Waar is de zorgrobot gebleven nu dat er sprake is van personeelstekort? Zijn we weer te goed in het denken en praten geweest, maar niet in iets praktisch ten uitvoer te brengen? In tussentijd hebben wij wel bakken geld over de balk heen gesmeten voor de innovatie. Ik heb een paar filmpjes over China voorbij zien komen. Zij zijn bezig de bussen of het openbaar vervoer te laten rijden zonder een chauffeur. Ook willen ze robots inzetten om brand te blussen zodat de brandweermannen minder hun leven hoeven te riskeren. Dat zijn volgens mij experimenten die gericht zijn op de kwestie personeel. Alle investeringen die niet bijdragen aan de fundamentele vraagstukken zijn onverantwoordelijke uitgaven. Volgens mij wordt kunstmatige intelligentie in Nederland eerder toegepast voor commerciële, en in minder mate voor maatschappelijke doeleinden. Laat mij een keer raden: dit omdat men alleen geld wil verdienen met kunstmatige intelligentie.
Tot slot is het wellicht goed om op het volgende te reflecteren: waarom de beroepen die als prestigieus geboekt staan in de meeste landen op de wereld, zoals in de zorg en in het onderwijs, niet gewild zijn hier in Nederland? En waarom die sectoren, samen met de overheid, al decennia vooroplopen met hun ziekteverzuimcijfers? Dat kan geen toeval zijn toch? Wij hebben al lang en breed over het salaris gehad. Zou de kwestie personeelstekort echt daarmee gaan verdwijnen?
Reactie plaatsen
Reacties