Wat mij ook is opgevallen gedurende mijn opleiding, en later tijdens al die vaardigheidstrainingen die ik gevolgd heb: hoe je overkomt, dus de buitenkant van een persoon wordt erg benadrukt. We leven in een samenleving waar je jezelf vooral moet verkopen. Het maakt weinig uit of je iets daadwerkelijk kan. Op school leer je al dat je beter moet voordoen dan je bent. Anders ben je niet geliefd of gewild. Je leert bijvoorbeeld trucjes om jezelf beter te presenteren op een sollicitatiegesprek. Het lijkt alsof dat alles draait om dat ene moment: ergens binnenkomen. We hebben geleerd de anderen voor de gek te houden. Er zijn natuurlijk ook mensen die geen zelfinzicht hebben en daardoor overtuigend kunnen overkomen. Als je eenmaal binnen bent, dan is het niet meer van belang of je feitelijk bijdraagt aan de organisatie waar je voor werkt. Het enige doel daarna wordt: vriendjes worden met je collega’s en leidinggevenden. Je salaris wordt niet betaald door hen maar ze hebben wel indirect macht over je bestaan. Die focus op het ‘presenteren met trucjes’ en ‘bewaren van goede verstandhouding’ resulteert in een organisatie die blind is voor haar doelen. Ik citeer het volgende van google: ‘Een missie is datgene dat de organisatie naar buiten wil uitdragen. Het geeft aan waarvoor de mensen uit de organisatie staan, wat hun identiteit en waarden zijn.’ Wat is het bestaansrecht van een organisatie zonder haar missie te realiseren? Met bovenstaande wil ik niet zeggen dat hoe je overkomt niet belangrijk is. Het bewaren van een goede verstandhouding is juist onmisbaar in samenwerkingen. Volgens mij moeten ze beide als middel ingezet worden en niet als doel. Het doel moet het uitdragen van de organisatie missie blijven. Het nemen van verantwoordelijkheid betekent soms ook het wegnemen van obstakels die de verwezenlijking van missie belemmeren.
Het lijkt erop dat het hebben van verantwoordelijkheidsgevoel je te parten kan spelen in Nederland. Want ik neem altijd de verantwoordelijkheid. Wanneer ik de anderen erbij nodig heb, komt de verantwoordelijkheid van hen, jammer genoeg ook op mijn bordje terecht. Het is best zwaar omdat men niet bereid of in staat is hun deel van verantwoordelijkheid te dragen. Wat ik heel vaak meegemaakt heb is: als een persoon met vragen of problemen komt dan wordt die gelijk als ‘afwijkend’ of ‘onruststoker’ bestempeld. Zulke situatie doet mij denken aan mijn tante. Elke keer als ik vragen stelde aan mijn tante werd mijn mond gesnoerd met een dominante houding. Later toen ik groter werd begreep ik waarom. Mijn tante is laagopgeleid en heeft niet veel van de wereld gezien. Mijn vragen waren te ‘moeilijk’ voor haar. Zij wilde zich groot houden en niet toegeven dat ze het antwoord niet wist. Vandaar haar boze of onredelijke reactie. Omdat ik niet steeds geconfronteerd wilde worden met haar reactie, stopte ik met vragen stellen. Mijn moeder vertelde mij namelijk dat ik al veel vragen wist te stellen sinds ik mijn eerste woordjes sprak.
Dezelfde dynamiek speelt zich ook af op werk of op school. Mensen willen geen vragen of problemen horen. Mensen willen (of kunnen) vooral niet reflecteren op wat zijn of haar aandeel is in een bepaalde probleem of situatie. Als een student slechte cijfer haalt dan is die student ongemotiveerd of dom. Een slechte motivatie heeft vooral met de student zelf te maken. Het heeft zeker ook altijd met zijn of haar gezins- of privé situatie te maken. De school gaat er van uit dat het nooit door hen komt als een student afhaakt of niet beter kan presteren. Ik begrijp dat helemaal. De makkelijkste weg is ongetwijfeld de verantwoordelijkheid neer te leggen bij een andere. Wat wij doen met ons eigen falen door de verantwoordelijkheid op een andere af te schuiven, doen wij ook wanneer een andere persoon die van ons afhankelijk is, ‘faalt’. Vervolgens halen we de theorie van ‘cirkel van invloed’ erbij om onze denkwijze te rechtvaardigen. Zouden mensen die de verantwoordelijkheid neerleggen bij een andere, met dezelfde te kampen hebben als mijn tante?
Er is kans dat we problemen liever negeren omdat we die niet kunnen oplossen. Het kan confronterend zijn om eigen onvermogen onder ogen te moeten zien. Want als we een probleem niet kunnen oplossen dan gaan we onszelf veroordelen als niet slim of niet capabel. Wie wilt met dat gevoel geconfronteerd worden? Dus problemen negeren en ontkennen wordt dan de (overlevings)strategie die toegepast wordt. In het bijzonder wanneer het over de problemen van een andere gaat, dan kunnen we ons goed verdedigen dat het aan de anderen is, en niet aan ons. Hebben die mensen eigenlijk ooit over het volgende nagedacht: Als ik alles zelf hoor aan te pakken of op te lossen, dan hebben zij of hun positie toch geen bestaansrecht meer? Hun functie kan simpelweg ‘gecanceled’ worden. Het gaat altijd om: elkaar aanvullen met gedeelde verantwoordelijkheid. Om verantwoordelijkheid op gelijkwaardig niveau te kunnen dragen en delen, moeten zowel ik en zij iets te bieden hebben.
Om zaken gedaan te krijgen hebben we soms genoeg aan één of twee capabele personen. Honderden incapabele personen hebben wij weinig aan, ongeacht de omvang. Ondanks alles ben ik dankbaar dat er mensen zijn die de verantwoordelijkheid niet kunnen dragen, en de ‘schuld’ bij mij terugleggen. Gezien ik niet een persoon ben die problemen ontwijkt heb ik alles uitgezocht en geleerd; zodat ik die zelf wel kan oplossen. Mijn vader zei altijd: ‘Als je denkt dat je benadeeld bent, dan ben je eigenlijk aan het profiteren’. Wat ik terugverdiend heb is namelijk de kennis en ervaring die niet tot mijn taken of positie behoren. Hoewel ik met mijn positieve instelling een negatief verschijnsel weet om te buigen in iets positiefs voor mezelf, verdwijnt het ongewenste verschijnsel niet daarmee. Sommige mensen zullen nooit zien wat de anderen kunnen, of wat zij zelf niet kunnen. Wanneer de problemen wel opgelost zijn, dan is helemaal geen noodzaak meer om daarbij stil te staan. Daarna wordt er gedacht: ‘Zie, die mensen hebben in eerste instantie niet hun best gedaan.’ Of krijgt men langzamerhand een bevestiging voor hun non-actie: ‘Problemen worden vanzelf opgelost als ik die lang genoeg heb laten liggen.’ Dat laatste heb ik letterlijk te horen gekregen van een leidinggevende. Dat klopt inderdaad. Problemen worden tot slot opgepakt en opgelost door mensen die wel de verantwoordelijkheid nemen. Ze zijn helaas niet diegene die daarvoor verantwoordelijk zijn.
Derhalve ben ik blij dat er ernstige problemen spelen in het onderwijs en in de Jeugdzorg. De kinderen en jongeren houden ons een spiegel voor. Bij hen lukt het ons niet meer om problemen af te schuiven of de verantwoordelijkheid terug te leggen. Nu worden de Nederlandse volwassenen geconfronteerd met hun eigen onvermogen. Dezelfde volwassenen maken eveneens de dienst uit in de samenleving. Jammer genoeg neemt men nog steeds niet de verantwoordelijkheid door over de middelen of geldtekort te beginnen. Geld kan nooit het probleem zijn gezien het enorm groot aantal mensen dat betaald wordt om met die kwesties te bemoeien. Moeten wij niet eindelijk onze ogen openen en zien waardoor dit alles komt?
We kunnen nu al voorspellen hoe de samenleving in de toekomst eruit ziet. Straks vinden de volwassenen die nu nog kinderen zijn, normaal dat problemen niet aangepakt en opgelost hoeven te worden. Ze hebben gezien dat ze die horen te ontkennen en te negeren. Ze moeten ten allertijd de verantwoordelijkheid terugleggen bij een andere. Dit is namelijk wat zij om hen heen gezien hebben van kleins af aan, en misschien wel de oorzaak waardoor ze veel geleden moeten hebben in het leven.
Nederland, wat je zaait, oogst je.
<<< Terug lezen 'Willen mensen die verantwoordelijkheid kunnen nemen opstaan (deel 1)'
Reactie plaatsen
Reacties