Het is weer zo ver. Nu is een ander tv-programma aan de beurt. Er zou sprake zijn van grensoverschrijdend gedrag op de redactie van de talkshow DWDD. De voormalige medewerkers zeggen beschadigd te zijn in hun tijd bij het programma, door de woede-uitbarstingen van de presentator en baas. De omroep - de werkgever - zou niet hebben ingegrepen.
Allereerst is hier iets merkwaardigs aan de hand. Als iets voorgevallen is tussen de ‘Hollanders’ dan wordt dat gelabeld als grensoverschrijdend gedrag. Als een gebeurtenis plaatsvindt tussen een ‘Hollander’ en een persoon met etnische afkomst, dan wordt dat bestempeld als racisme of discriminatie. Terwijl de gedragingen of handelingen dezelfde kunnen zijn. Alles komt eigenlijk op een ding neer: het menselijke gedrag.
Ten tweede, hoe kunnen de medewerkers van het tv-programma bewijzen dat de slapeloze nachten of psychische klachten enkel te wijten zijn aan het gedrag van één persoon op het werk? Psychische klachten worden nooit veroorzaakt door één gebeurtenis; of alleen door wat op het werk is gebeurd. Er moet altijd sprake zijn van een continu proces, zonder zicht op een verbetering in situatie. Woede-uitbarsting is een zichtbaar negatief gedrag. Wij kunnen snel concluderen dat dat tot angst kan leiden bij mensen en daardoor een angstcultuur is ontstaan. Mensen die angst ervaren onder bepaalde omstandigheden en niet voor zichzelf opstaan, zullen op dezelfde manier voelen en doen wanneer er soortgelijke situatie gebeurt in hun privéleven. De optelsom daarvan kan inderdaad psychische klachten veroorzaken. De werkgever hoort voor een emotioneel veilige werkomgeving te zorgen. De werknemer moet ervoor zorgen dat alles perfect verloopt in zijn of haar privéleven. Vervolgens kan de werkgever pas volledig de schuld op zich nemen wanneer een werknemer met psychische klachten te kampen heeft.
Grensoverschrijdend gedrag komt voor in alle sectoren. Tegen veel mensen hoeft er niet eens geschreeuwd te worden. Bij hen is de angst simpel aan te wakkeren. In Nederland is het gevoel 'angst' bijzonder gangbaar. In de meest voorkomende gevallen gaat hier om de angst de controle te verliezen. Sommigen herkennen dat niet eens bij zichzelf. Welke gedragingen voortkomend uit angst doen zich voor op werk, bij de leidinggevenden en medewerkers? Bijvoorbeeld wanneer ze angst hebben om hun positie of baan te verliezen. De leidinggevenden gaan je onderdrukken of demotiveren. Ze gaan je de schuld geven. Ze laten je niet verder ontwikkelen of gaan. Ze gaan je precies vertellen wat je wel of niet moet doen. Ze gaan jouw ideeën stelen om zelf goed voor de dag te komen, etc... Daarvoor hoeven ze je niet openlijk uit te schelden of te vernederen. We weten allemaal heel goed dat ze ons kunnen maken of breken bij de beoordeling of salarisonderhandeling. Wat doen je collega’s als ze bang zijn om doorzien te worden of door de mand te vallen? Ze gaan roddelen, liegen, met hun vinger wijzen, messen in je rug steken, je negeren of ontwijken, je ideeën stelen om promotie te maken etc. etc. Misschien hebben wij het zo niet gezien: die gedragingen vallen allemaal onder de noemer grensoverschrijdend gedrag. We kunnen namelijk daardoor emotioneel beschadigd raken. Daarbij kan een persoon alleen geen cultuur vormen. Heel veel mensen tegelijk met hetzelfde gedrag hebben een bepaalde cultuur of psychisch onveilige omgeving, laten inbedden binnen een bedrijf of organisatie. En ja, mensen die hun eigen angsten proberen te verbergen of ontkennen, creëren met z’n allen een ongezonde en onveilige werkomgeving voor de anderen. Gedrag wordt vaak over gekopieerd. Zowel het grensoverschrijdend gedrag zelf als de reactie daarop. Omdat ze normaal lijken te zijn in de omgeving, doet iedereen elkaar na. Een emotioneel onveilige werkcultuur wordt in die mate door iedereen staande gehouden.
Waarom speelt de angst een zo prominente rol in het leven van veel Nederlanders? Het kan zijn dat ze de angstgevoelens meegekregen hebben van huis uit. De vorige generaties Nederlanders hebben met de tweede wereldoorlog te maken gehad. Een bepaald negatief gevoel is overgedragen aan hun (klein)kinderen. Het kan zijn dat sommige mensen nooit geleerd hebben met hun emoties om te gaan toen ze klein waren. Daarom weten ze niet hoe ze met hun eigen angsten moeten omgaan. Ze gaan dan op een bepaalde manier handelen om de angst niet te hoeven ervaren, om zo de controle te krijgen op situaties. Een van de gehanteerde manieren, bewust of onbewust, is om een andere te beschadigen of die in een mindere of zwakkere positie te brengen.
Zal ik even reconstrueren waarom er zoveel verhalen naar boven zijn komen drijven recentelijk? De laatste jaren, mede door de coronaperiode, zijn er veel mensen in de ziektewet beland door psychische klachten. Als we naar de psycholoog gaan, gaat hij of zij proberen de conclusie te trekken waar die klachten vandaan kunnen komen. Als we aangeven dat er niets gebeurd is op de huidige werkplek en in het privéleven op basis van onze persoonlijke overtuiging, dan worden de psychische klachten gauw in verband gebracht met ons werkverleden. Want volgens de psycholoog moet er iets zijn geweest. Hij of zij wil per se iets traumatisch vinden. Bij de gebeurtenissen waar een ‘machtige’ persoon met woedeaanval betrokken is, is de diagnose natuurlijk makkelijk en snel te stellen. Op die manier doen allemaal mensen een stap naar voren om hun bekentenis te doen, wel of niet via de media. De hamvraag hier is: waarom zijn mensen jaren gebleven op die werkplek ondanks de woedeaanval van een cruciale persoon? Hadden ze toen er zelf weinig last van en konden gewoon gezellig meedoen? Of hadden ze zelf als kind met agressieve volwassenen te maken gehad en daardoor een bepaalde setting normaal vonden? Hechtten ze te veel waarde aan erkenning en daardoor alles voor lief namen? Zo zijn er nog meer oorzaken te bedenken. Als de persoon in kwestie zelf niet ‘gekozen’ had om zich langdurig bloot te stellen aan zo’n werkomgeving, dan zouden de psychische klachten niet zijn ontstaan. Is de werkgever verantwoordelijk voor het feit dat de werknemers een ongezonde werkomgeving niet op tijd weten te verlaten?
Bovendien, angst en hiërarchie versterken elkaar alleen maar. In Nederland ontkennen of vermommen we graag de hiërarchie. Zodra er meer dan twee mensen betrokken zijn krijgen we met een groep te maken. Een groep functioneert uitsluitend met een hiërarchisch systeem. Dezelfde structuur zien we ook terug bij de dierenrijk en insectenwereld. Omdat veel Nederlanders niet opgevoed en opgegroeid zijn met hiërarchie, noch thuis, noch op school, krijgen ze problemen wanneer ze bij een bedrijf of organisatie moeten werken. Het geeft veel spanning als we op een oudere leeftijd pas moeten leren luisteren en volgen; en dat de wereld niet om ons heen draait. Het is helemaal raak als we leidinggevenden moeten volgen die niet weten wat leiden is. Velen hebben nooit geleerd hoe in een groepsverband te functioneren. Het kost extra energie als we ook nog geconfronteerd worden met onze eigen innerlijke weerstand. Er wordt dus druk ervaren, veroorzaakt door onszelf en de omgeving. Dit alles kan leiden tot psychische klachten. Mensen die opgegroeid zijn in een groepscultuur kunnen veel beter hun plek vinden binnen een organisatie. Aan de andere kant lopen ze weer het risico dat ze rolvast gedragen en zich niet kunnen ontwikkelen binnen het hiërarchische systeem.
Bij een omroep wordt er veel focus en topprestatie verwacht. Dit kan inderdaad de werkcultuur met angst en grensoverschrijdend gedrag verklaren. Bij de sectoren zoals zorg, onderwijs en overheid wordt er geen topprestatie geleverd, toch is daar sprake van een hoog ziekteverzuim met psychische klachten. Heeft het fenomeen met een of twee personen te maken? Of heeft dit eerder met een ‘error’ in Nederlandse systemen te maken? Als wij in die sectoren gaan duiken komen we vast nog meer grensoverschrijdende casussen tegen.
Op naar het volgende nieuws over grensoverschrijdend gedrag!
Reactie plaatsen
Reacties