Een tijdje geleden las ik dat de Oekraïense president Zelensky heeft aangekondigd dat alle leiders van de regionale militaire rekruteringscentra ontslagen zullen worden. Het is opvallend dat ik hierover nog niemand in Nederland heb horen praten. Dit komt waarschijnlijk door de reden die Zelensky heeft aangevoerd, in lijn is met onze waarden.
Deze kwestie heeft verschillende facetten. Allereerst vraag ik me af of het verstandig is voor Oekraïne om in tijden van oorlog de strijd tegen corruptie aan te gaan. Het land verkeert al in een zeer instabiele situatie. Het ontslaan van de leiders zou alleen maar meer onrust binnen de militaire organisatie kunnen veroorzaken. In onzekere tijden zijn leiders vaak een stabiliserende factor. Deze beslissing kan ook extra angst en onzekerheid aanwakkeren onder de militairen die al te maken hebben met de zware last van oorlog. Zou dit de positie van Oekraïne verzwakken in de oorlog? Hoewel het bestrijden van corruptie essentieel is, kan er gedebatteerd worden over het juiste moment.
Ik heb ook geen duidelijk beeld van de mate van corruptie. Is het mogelijk dat Oekraïners betalen om niet aan de oorlog deel te nemen? Als dat het geval is, zou het ontslag begrijpelijk zijn. Oekraïne heeft voldoende strijdkrachten nodig om stand te houden in deze oorlog en de burgers te beschermen. Zelensky's beslissing kan ook ingegeven zijn door zijn wens om aansluiting te vinden bij de westerse wereld. Hij wil concrete stappen zetten om lid te worden van de NAVO of de EU. Hoewel ik niet bekend ben met de situatie in Oekraïne, is het mogelijk dat Zelensky gedwongen werd om te kiezen uit verschillende slechte opties.
Als we het vanuit menselijk perspectief bekijken, hebben de ontslagen leiders ooit de kans gehad om zich te verbeteren? Misschien niet, en het ontslag kan voor hen als een schok komen, aangezien ze altijd op dezelfde manier hebben gefunctioneerd. Ze zijn omringd door mensen die hetzelfde doen. Ze hebben de omwenteling niet zien aankomen. In noodsituaties kan een daadkrachtige leider echter niet altijd rekening houden met individuele gevoelens, omdat het landsbelang boven individueel belang gaat. In dit geval kan het harde optreden van Zelensky noodzakelijk zijn, ondanks dat hij begrip heeft voor de onredelijke aspecten ervan. Het vermijden van krachtige actie zou meer landgenoten schaden. Aan de andere kant kan de genomen beslissing de sfeer binnen de militaire organisatie beïnvloeden. Deze kan ook een impact hebben op de voortgang van de oorlog. Topleiders worden niet altijd geliefd, omdat ze de grootste verantwoordelijkheid dragen en rekening moeten houden met het grotere plaatje. In noodsituaties, zoals oorlog, is er weinig ruimte voor uitgebreid overleg, afstemming en menselijkheid.
Vergelijkbare situaties zien we ook in het bedrijfsleven. Bij continuïteitsproblemen of gebrek aan middelen moeten mensen soms abrupt worden ontslagen, zonder voorafgaande afstemming. Deze abrupte en ogenschijnlijk onredelijke behandeling kan zeer onmenselijk lijken voor werknemers. Hoewel bedrijven dit vaak rechtvaardigen met dalende omzetten of reorganisatie, is dit argument niet altijd sterk. De primaire doelstelling van een bedrijf is immers het waarborgen van continuïteit, en er gaan doorgaans vele stappen aan vooraf voordat deze in gevaar komt. Verantwoordelijkheid ligt vaak bij de leidinggevenden zoals de CEO, CFO, COO of directeur. Hebben zij het bedrijf optimaal geleid of tijdig bijgestuurd, zodat de omzet niet afnam en een reorganisatie niet noodzakelijk werd geacht? Hebben ze het dreigende gevaar op tijd opgemerkt? Hoewel deze personen verantwoordelijk zijn voor het verlies van banen en lijden van mensen of gezinnen, blijft hun eigen situatie meestal onveranderd. Zij kunnen blijven genieten van hun welvarende inkomen en comfortabele leven.
In Nederland worden we langzaam steeds meer gedwongen om beslissingen te nemen zonder uitgebreid overleg en menselijkheid, vanwege de vele crisissituaties waarin we ons bevinden. Dit komt doordat we de problemen aanvankelijk niet wilden of konden erkennen en aanpakken. Zelfs als we het woord 'crisis' in de mond nemen, handelen we er niet naar. We besteden soms maanden en jaren aan discussie voordat er daadwerkelijk actie wordt ondernomen. De uitkomst is vaak nog niet ideaal. Of verwachten we nog steeds dat iedereen in de crisis een stem moet hebben. Dit vertraagt de oplossingen en verergert de problemen alleen maar. Hoewel dit onze gebruikelijke manier van handelen is, betalen ‘mensen’ uiteindelijk de prijs. ‘Rijke’ mensen kunnen deze prijs vaak gemakkelijker dragen, terwijl vele anderen lijden.
In de moderne tijd denkt men namelijk dat alle problemen kunnen worden opgelost met geld. Is geld werkelijk de enige oplossing voor alle problemen?
De vraag die rijst is: wat willen de leiders in Nederland? Streven ze ernaar om de democratische en menselijke elementen van ons systeem langzaam te laten verdwijnen? Als dat het doel is, dan kunnen we op de huidige manier doorgaan. We moeten ons dan voorbereiden op economische, politieke en maatschappelijke ‘oorlog’; waarbij leiders soms als dictators of tirannen moeten handelen uit noodzaak. Net zoals Oekraïne en andere landen waar we op neerkijken. Als leiders moeten ze echter in staat zijn om beslissingen te nemen die uitsluitend in het belang van het grote geheel zijn. Anders zal de schade alleen maar toenemen. Zijn onze leiders capabel genoeg om beslissingen te nemen zonder inspraak van andere partijen? Bezitten ze alle benodigde kennis en wijsheid? Dit zijn de eisen aan niet-democratisch leiderschap wanneer er geen tijd en ruimte is om anderen erbij te betrekken. Overleg is een voorrecht. Er is alleen ruimte daarvoor wanneer we voldoende tijd hebben.
Een gebrek aan tijd is inderdaad een kenmerkend aspect van een crisis. Om snelheid en het gewenste effect te bereiken in noodsituaties, moeten we vaak voorbijgaan aan de gevoelens van mensen. Als we echter vast willen blijven houden aan menselijke waarden, moeten problemen tijdig en grondig worden aangepakt. Anders zullen we met spijt terugkijken en verbijsterd zijn over hoe onmenselijk we in werkelijkheid kunnen handelen.
Reactie plaatsen
Reacties