In een beschaafde wereld speelt het denken een onmisbare rol in het dagelijkse leven. Hoeveel uren per dag zijn we niet met onze gedachte bezig? Wat iemand zegt of doet verraadt vaak hoe hij of zij denkt.
Toch doen wij vaak onbewust dingen zonder uitvoerig na te denken. Wij gebruiken de gedachten of het denken om onze gevoelens of emoties te reguleren of te ontwijken. Op die momenten zetten wij graag het verstand of onze ratio in. In westerse psychologie worden de cognitieve methodes al langer omarmd. Het kan werken, maar symptoom bestrijdend in mijn ogen. Als iemand gedragsproblemen of psychische klachten heeft, dan moet die leren anders te denken, of krijgt die medicatie; terwijl de oorzaak bij het voelen vandaan kan komen. Door deze benadering of aanpak krijgen wij uiteindelijk allemaal mensen die niet met hun eigen gevoelens weten om te gaan. Ze leunen het liefst op hun ratio in dagelijks leven.
Om niet te hoeven voelen, heeft men de gewoonte aangeleerd om te negeren. Het negeren van andermans gevoelens is makkelijk omdat wij gewend zijn onze eigen te negeren. Op deze manier hoeven wij bijvoorbeeld ons eigen onvermogen niet onder ogen te zien. Ik vermoed dat sommigen van ons van jongst af aan emotioneel zijn verwaarloosd. Zij werden zelf genegeerd, of onterecht verweten voor alles en nog wat. Daarom passen we onbewust dezelfde tactiek toe bij de anderen. Het kan komen door de klaagcultuur in Nederland. Het kan zijn dat men van huis uit geleerd heeft dat alle ongewenste kritiek per definitie klaagzang is. We hebben geleerd om die te negeren. Op den duur sluiten we ons af van alles wat door ons als negatief wordt bestempeld. Dus ook de negatieve gevoelens van anderen.
Door het negeren van ons eigen en andermans gevoel, en overmatig te leunen op onze ratio, worden wij allemaal rechtlijnige denkers. De meerderheid van de mensen denkt vooral met de linkerhersenhelft, tegelijk ook de masculiene kant van onze hersens. Dit rechtlijnige oorzaak-gevolg denken past bij het denken in schema’s, formules en procedures etc. en kan een goede benadering zijn voor de dagelijkse uitdagingen. Deze benadering werkt echter niet bij problemen waar mensen of relaties betrokken zijn. Bij het oorzaak-gevolg denken wijs je namelijk een schuldige aan. Die heeft vervolgens de neiging om zich te verdedigen. Op deze manier escaleert en verslechtert een relatie. Een rechtlijnig/lineaire benadering zou niet tot een blijvende oplossing leiden. Wanneer een partij als de schuldige wordt aangewezen zouden beide partijen hun eigen verklaring hebben. Dan komt men gauw in een situatie waarin een overleg muurvast zit. Er is geen uitzicht op oplossing omdat iedereen vasthoudt aan zijn eigen opvattingen. Als wij de gevoelens van een andere negeren, is het dan ook niet te moeilijk om de schuld neer te leggen bij die andere. Op een gegeven moment gelooft men dat negeren of een andere verwijten het best werkt bij ongewenste situaties of interacties. Deze onbewust aangeleerd gedragingen vergroot de emotionele afstand tussen mensen. Wij beoordelen de anderen immers op hun gedrag. Wat als we ons steeds genegeerd voelen of telkens verweten worden? Het gevolg is: we bouwen allemaal onbedoeld een muurtje om ons heen.
Dat negeren of schuldige aanwijzen zie ik overal in het dagelijkse leven, vooral op het werk. Dat negeren werkt ook door in het niet openstaan voor hulp of verbetering. Mij werd bijvoorbeeld iets verweten terwijl dezelfde groep mensen mijn ideeën of oplossingen negeerde. Ik interpreteerde dat gedrag nooit als discriminatie en snapte in het begin er niets van, totdat ik een patroon daarin ontdekte. Dat hoort gewoon bij Nederland. Ik kan ook wat voorbeelden opnoemen op politiek niveau. Dat negeren zie ik constant gebeuren tussen de politici. Dat schuldige aanwijzen ook. Laten we even inzoomen op het onderwerp vermogensongelijkheid: mensen met vermogen moeten extra belasting betalen om de minderbedeelden te compenseren. Het is toch niet de schuld van de vermogende mensen dat er armen zijn in Nederland? Waarom moeten ze verplicht worden om meer lasten te dragen? Wij kunnen hoogstens hopen dat ze op vrijwillige basis wat geld willen doneren. In Nederland wordt men afgestraft als hij of zij intelligent, slim, hardwerkend, rijk, machtig etc. is. Heerst er niet een beetje afgunst in het land? Een soort afgunst voor succes?
Als wij de maatschappelijke problemen niet meer negeren, dan moeten wij blijkbaar iemand of een partij benadelen, of een schuldige aanwijzen, om problemen te kunnen oplossen. Het gevolg van ons denken of consequente manier van aanpak is al duidelijk te merken in bijvoorbeeld het vestigingsklimaat. Hoeveel internationale bedrijven hebben gekozen om in Nederland te vestigen de laatste decennia? Hoewel ons land niet te groot is, zijn Hong Kong en Singapore nog kleiner. Er zitten echter wel veel multinationals daar. Waarvoor zouden de buitenlandse bedrijven kiezen om in Nederland te vestigen? Hoogstwaarschijnlijk niet vanwege ons belastingstelsel. Veel Nederlandse bedrijven kiezen zelfs om even over de grens te vestigen. Soms lijkt erop dat Nederland de ideologie communisme wil nastreven. Ik vind vermogende mensen uitbuiten om de afstand tussen armen en rijken te verkleinen, een kortzichtige oplossing. Op die manier wordt de kloof tussen ‘armen’ en ‘rijken’ namelijk alleen maar groter. In eerste instantie lijkt dat de middelen gelijk en eerlijk verdeeld zijn. Het bijkomende ongewenste effect is: de ‘armen’ krijgen van de overheid bevestigd dat de ‘rijken’ eigenlijk niet deugen. Succes zijn is een zonde. In Nederland kun je beter geen geld hebben. Dan wordt er goed voor je gezorgd. Andersom zien de ‘rijken’ de ‘armen’ alleen maar als een ballast. Er wordt nog meer naar hen neergekeken vanwege hun afhankelijkheid. Nederland is een land voor zwakkeren en armen, en is niet aantrekkelijk voor mensen die dromen en ambitie hebben. De ene partij vindt de andere maar niets. Zo creëert de politiek verdeeldheid in de samenleving.
Dezelfde zien wij terug in de houding van Amerika ten opzichte van China, namelijk: Als jij niet meer mijn vriend bent, dan ben je mijn vijand. Terwijl er zoveel nuances in relaties zijn. De verdeeldheid wordt continu gevoed op politiek niveau: wij moeten de huurders bijstaan door de verhuurders strenger aan te pakken. Wij moeten de consumenten helpen door het te verhalen bij de supermarktketen. Overheid moet ingrijpen en de marktwerking is ‘not done’. Burgers hebben problemen dan is het de schuld van het kabinet. Een groep mensen is goed en de andere is fout. Dat zijn allemaal simpele en zowat kinderlijke gedachten. Als volwassenen moeten wij toch langzamerhand weten dat de wereld allesbehalve zwart en wit is?
De rechtlijnige ratio denkers zullen aan hun hoofd krabben. Als de ‘rijken’ en ‘sterken’ niet extra belast mogen worden, waar komen wij aan het geld om de maatschappelijke problemen op te lossen? Mijn vraag hier is: waarom zitten de oplossingen altijd bij een andere? De oplossing kan ook gevonden worden in de zwakkeren en armen. Ze moeten na verloop van tijd ‘sterker’ of ‘rijker’ worden. Wij moeten te allen tijde bereid zijn anderen te helpen en bij te staan, zodat ze stap voor stap onafhankelijker kunnen worden.
Helaas zie ik de ‘helpende’ of ‘ondersteunende’ vaak twee dingen doen: 1) mensen dicht naar zich toetrekken en alle zorgen wegnemen. 2) mensen van zich wegduwen en hen in het diepe gooien. Ze moeten namelijk zelfredzaam zijn. De nuances, of de fase van opbouwen en afbouwen ontbreken volledig. Ik vermoed dat dit ook is wat de meeste Nederlanders om zich heen hebben zien gebeuren, of zelf hebben meegemaakt. Je wordt vertroeteld met eindeloos 'onvoorwaardelijke liefde' zonder enige correctie, of je wordt aan je lot overgelaten, vermomd in de term vrijheid. Beide manier van doen kunnen eveneens onverschillig overkomen. Dit verklaart wellicht waarom we de anderen niet weten te begeleiden op een gepaste manier. Mensen bijstaan met geld is in alle gevallen een tijdelijke oplossing. Een duurzamere oplossing is ernaar toe werken dat mensen minder hulp of (financiële) ondersteuning nodig hebben op termijn.
Om de uitdagingen in de (nabije) toekomst het hoofd te bieden, moet iedere van ons ‘sterk’ zijn. Ook de 'zwakkeren' hebben de verantwoordelijkheid om het beste van hun eigen leven te maken, wel of niet met behulp van de anderen. Wij moeten allemaal leren sterk genoeg te zijn om de mogelijke obstakels te overwinnen of doorstaan, zowel financieel, fysiek als emotioneel.
We hebben inmiddels min of meer gezien, dat we toch niet zo rationeel zijn zoals wij het dachten. Het beeld vanaf de 17e eeuw, over de nuchtere Nederlanders, zou opnieuw bezien moeten worden.
Reactie plaatsen
Reacties